طیبه جوادفر، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری
بافت های تاریخی ارزش فرهنگی بالایی دارند و می توان این بافت ها را به عنوان پتانسیل گردشگری مورد توجه قرار داد. ولی متأسفانه به دلیل رشد بی رویه تکنولوژی و عدم هماهنگی با بافت کالبدی محلات شهری، معضل بزرگی در ساختار شهر به وجود آمده است. این امر آرامش و آسایش ساکنین محلات شهری را به مخاطره انداخته است. برای رفع این مشکلات، می توان با در نظر گرفتن فعالیت های مورد نیاز ساکنین و هماهنگی با تکنولوژی امروز، محلات را ساماندهی کرد. از طرفی فضاهای باارزش تاریخی- فرهنگی بافت، مورد بازنگری قرار گرفته و از لحاظ فرهنگی- اجتماعی با رویکرد تقویت فعالیت های اقتصادی انجام گردد. وجود و تحقق معیارهایی نظیر هویت، سرزندگی، پویایی، تأمین تجهیزات و خدمات، تنوع و دسترسی مناسب می تواند از ضرورت های یک محله پایدار باشد. لذا مسئله ای که به آن پرداخته می شود، بی توجهی به مباحث زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی در محلات شهری به ویژه محله قدیمی جوانشیر واقع در بخش مرکزی شهر کرمانشاه می باشد که نیاز به تجدید نظر در نگرش و شکل دهی مجدد به این محله را ضروری می سازد. بافت قدیمی و تاریخی، در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروزه در محاصره تکنولوژی عصر حاضر گرفتار شده است. شهرهای امروزی بدون وجود بافت های کهن و تاریخی بی هویت هستند و اگر بخش مرکزی با این گونه بافت ها آن چون محله ها، گذرها، بازارها و سایر فضاهای باارزش گذشته بازشناسی و احیا نشوند و زندگی در آن جریان نیابد، شاهد مرگ تنها شاهدان تاریخ مدنیت کشورها خواهیم بود. با قبول اجتناب ناپذیر بودن توسعه شهری، هنوز بافت های قدیمی دارای اهمیت و ارزش می باشند. چرا که بافت های تاریخی به دلیل متعددی در شهرسازی اهمیت دارند. یکی از این علل وجود مرکزیت همیشگی برای وحدت بخشی به پیکره شهر است. این امر زندگی سالم و روان را در یک شهر تضمین می کند.
از سوی دیگر بافت قدیم با ارزش های کالبدی، تاریخی و فرهنگی نهفته در خود بهترین نشانه هویت شهری بوده است و در عین حال حیات و رشد این بافت، مانع از فرسودگی شهر از درون شده و توسعه بی رویه آن را محدود می کند. بررسی های کارشناسی نشان می دهد بافت های قدیمی به دلیل جایگاه خود در مرکزیت شهر، از بهترین محدوده ها برای تمرکز خدمات تجاری، اداری، سیاسی و اقتصادی به شمار می روند. در نظام شهری از خود بیگانه شده ایران، ساختار محله سنتی، نظام منسجم و یکپارچه خود را از دست داد، معیارهای مطلوبیت خود را از غرب گرفت و در این مسابقه نابرابر اخذ ایده ها، ارزش های حاکم بر ساختارش نادیده گرفته شد.
با توجه به بررسی های انجام شده از اجرای طرح های معاصر سازی بافت های قدیمی، یکی از بزرگترین مسائل و مشکلات بافت های تاریخی آسیب های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این مناطق است. به طوری که می توان گفت آسیب های اجتماعی و فرهنگی این مناطق شدیدتر از آسیب های اقتصادی است. در نتیجه احیا و معاصر سازی این بافت ها قبل از هر چیز موضوعی اجتماعی- فرهنگی است. وجود کاربری ها و فعالیت های مرتبط با گردشگری فرهنگی- تاریخی در بافت های تاریخی و عناصر فرهنگی- تاریخی با ارزش می تواند ضمن گسترش صنعت گردشگری و توریسم فضاهای بی استفاده و غیرفعال را به فضاهای مورد استفاده تبدیل کند و از کیفیت نا مطلوب بعضی از این فضاها کاسته و به پر کردن این فضاهای خالی و بلاستفاده بیانجامد. به عبارت دیگر حیات بخشی محدوده تاریخی از طریق احداث بناها و محیط های شهری سرزنده که بسترساز دگرگونی های اقتصادی و اجتماعی امروز گردند؛ امکان پذیر است. توسعه شهرها باید به گونه ای انجام پذیرد تا ترمیم کننده مکان هایی باشد که از اقدامات نامناسب قبلی صدمه دیده اند. ساختمان های جدید در بافت های تاریخی باید به گونه ای طراحی و برنامه ریزی شوند که ضمن احترام به فرهنگ گذشته، بیانگر طراحی و برنامه ریزی زمان خود نیز باشند. بناهای جدید در محدوده مرکزی شهرها باید درعین پاسخگویی به نیازهای جدید و استفاده از تکنولوژی مدرن، از لحاظ کالبدی منطبق با بافت و زمینه خود باشند.
از آنجا که صاحبان واقعی این بافت ها خود مردم هستند، معاصر سازی باید توسط مردم انجام شود و دستگاه های متولی باید هدایت کننده و سازمان دهنده باشند. مداخله در بافت های تاریخی باید به گونه ای باشد که کمترین جا به جایی ساکنان و تخریب بافت را به همراه داشته باشد. از آنجا که این منطقه شهری توانایی لازم برای گردشگری را داراست و نیز با توجه به توسعه گردشگری به خصوص گردشگری فرهنگی در سال های اخیر، به نظر می رسد بهترین و هم خوان ترین کاربری که می توان به این منطقه داد کاربری های فرهنگی و هنری مثل موزه، مجتمع فرهنگی و … است.
بر اساس نتایج پژوهش، پیشنهادات زیر ارائه می گزدد: نیاز زندگی امروزضرورت تلفیق ارزش های تاریخی با ساختار شهری برای ایجاد و حفظ پیوستگی شهر با ایجاد ساختارهای شهری جدید و مورد واگذاری بخشی از امر به نهادهای مردمی و فراهم سازی جلب مشارکت های مردمی از طریق سازمان های مردمی (NGO) و تشکل های داوطلب محلی CBO))ها طرح تشکل دفاتر خدمات نوسازی محلات گردشگری به عنوان یکی از راهکارهای اصولی برای توسعه فضا برخورداری فضای مورد مطالعه از توان های گردشگری در سطح ملی و فراملی و وجود زمینه های توسعه ای فعالیت در زمینه مداخله جامع و سیستماتیک با در نظر گرفتن کلیه ابعاد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی در جهت معاصرسازی بافت و تهیه یک برنامه مشخص و منسجم در جهت تملک و تعریض معبر با در نظر گرفتن مشارکت ساکنان بافت.
