تدوین: معاونت پیشگیری اداره کل بهزیستی استان کرمانشاه

در حال حاضر تمام مردم دنيا در معرض ويروس کرونا قرار دارند، اما يکي از گروه‌هايي که در اين شرايط آسيب پذيرتري بيشتري دارند، افراد مبتلا به سوء مصرف مواد مخدر، محرک يا دخانيات هستند.
از ابتداي شيوع ويروس کرونا در ايران، سوداگران مرگ شروع به تبليغات گسترده در فضاي مجازي کردند. اين تبليغات ابتدا با مصرف مشروبات الکلي آغاز و به مصرف ترياک و کوکائين ختم شده است. “متاسفانه سوداگران مرگ، جهت پنهان کردن اهداف شوم خود در پشت موضوعات غيرعلمي، گا‌ها از “شبه علم” و القاب کذايي هم استفاده مي‌کنند که هيچوقت اين افراد و اين اسامي با القاب مذکور در دنياي واقعي وجود ندارند. ”
يکي از دلايل مهم حجم بالاي مسموميت ها و مرگ و مير ناشي از مصرف مشروبات الکلي و ساير انواع مواد مخدر انتشار شايعات در فضاي مجازي و وجود باورهاي غلط در بين مصرف کنندگان آن ها بوده است.
اداره کل بهزيستي کرمانشاه، با علم به اين موضوع، در قالب طرحي با عنوان طرح شناختي رفتاري پيشگيري از اعتياد در شرايط بحران ناشي از همه گيري ويروس کرونا، فعاليت هاي متنوعي را انجام داد. عمده اين فعاليت ها عبارتند از:
۱- رصد و پايش فضاي مجازي به منظور شناسايي شايعات، باورها و رفتارهاي غلط در مورد مصرف مواد مخدر در شرايط بحران ناشي از همه گيري ويروس کرونا
۲- تدوين و تهيه محتواي آموزشي به منظور مقابله با شايعات، باورها و رفتارهاي غلط در مورد مصرف مواد مخدر در شرايط بحران ناشي از همه گيري ويروس کرونا
۳- آگاه سازي و آموزش محتواهاي آموزشي به منظور مقابله با شايعات، باورها و رفتارهاي غلط در مورد مصرف مواد مخدر در شرايط بحران ناشي از همه گيري ويروس کرونا
عمده اين شايعات و باورهاي غلط عبارت بودند از:
باورهای غلط و حقایق و توصیه های مرتبط با مصرف مشروبات الکلی در شرایط در شرایط بحران ناشی از همه گیری ویروس کرونا
باورهای غلط
نوشیدن مشروبات الکلی باعث پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا می شود
ویروس کرونا با نوشیدن الکل از بین می‌رود
اتانول و متانول فرقی باهم ندارند.
حقایق
به گفته متخصصین اساسا این موضوع که با نوشیدن الکل می‌توان ویروس کرونا را از بین برد، غلط است. اگر ویروس وارد بدن شده باشد نه نوشیدن الکل و نه ضدعفونی کننده‌های دیگر قادر به از بین بردن آن نیستند.
مصرف هیچ نوع الکلی به صورت خوراکی، نمی‌تواند منجر به پیشگیری از بیماری یا درمان شود و کاربرد اتانول برای ضدعفونی کردن دست و محیط است.

مصرف خوراکی الکل متانول نیز به هیچ عنوان نه تنها از ابتلا به این بیماری جلوگیری نمی‌کند بلکه فرد مصرف‌کننده دچار علائمی همچون مسمومیت، نابینایی، کاهش هوشیاری و نهایتا می تواند منجر به مرگ وی شود.

الکل متانول بسیار سمی است، به طوری که مصرف تنها ۱۵ میلی لیتر الکل متانول خالص، کوری و ۳۰ میلی لیتر از آن موجب مرگ فرد می‌شود.

متانول در بدن ما در اثر متابولیسم به دو ماده فرمالدهید و فرمیک اسید تبدیل می شود که اینها متابولیت هایی سمی برای سیستم اعصاب مرکزی انسان و اعصاب بینایی است.

الکل‌های صنعتی (الکل های زرد و قرمز) دارای ناخالصی هایی از قبیل تولوئن هستند که سرطان زا بوده و برای سلامتی خطرناک است.

توصیه ها
به طور کلی از مصرف هرگونه الکل و مشروبات الکلی خودداری کنید.

تفاوت بین اتانول و متانول را بدانید

برای ضدعفونی فقط باید از الکل هایی که از سازمان غذا و دارو مجوز تولید داشته و از طریق شرکتهای پخش مورد تایید این سازمان توزیع می شوند، استفاده شود.

باورهای غلط و حقایق و توصیه های مرتبط با مصرف قلیان در شرایط بحران ناشی از همه گیری ویروس کرونا

باورهای غلط
دخانیات باعث پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا می شود
با مصرف قلیان ویروس کرونا منتقل نمی شود
تعویض سرشیلنگ قلیان باعث پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا می شود.

حقایق

شواهد نشان می‌دهد میزان مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند بالاتر است و در صورت مصرف دخانیات به‌صورت گروهی احتمال انتقال این ویروس به سایر افراد گروه افزایش پیدا می‌کند.

استفاده از قلیان‌های مشترک به دلیل آلودگی‌هایی که دارد، به راحتی می‌تواند عاملی برای انتقال بیماری‌های ویروسی مانند کرونا باشد.
قلیان قادر است ریه را به حد زیادی تخریب کند و آن را به محل مناسبی برای رشد ویروس‌هایی مانند کرونا تبدیل کند.

با توجه به اینکه کرونا قابلیت ماندگاری زیادی روی سطوح دارد، بر اجزای داخلی و بیرونی قلیان ازجمله بدنه، شلنگ و مخزن آب به مدت طولانی باقی می‌ماند و به علت عدم امکان ضدعفونی ابزارآلات قلیان از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.
افرادی که به صورت جمعی از قلیان‌ مشترک استفاده کنند با سرعت و شدت بیشتری احتمال مبتلاشدن به این ویروس را دارند و قلیان توان انتقال تمام عفونت‌های دستگاه تنفسی از جمله کرونا را دارد.

تعویض سرشیلنگ قلیان نقشی در منتقل نشدن کرونا ندارد.

حضور در محیط‌های جمعی و شلوغ، تماس با اشیا و محیط‌های آلوده باعث انتقال سریع این ویروس می‌شود.

همچنین مصرف و مواجهه با دود محصولات دخانی بر تضعیف سیستم ایمنی و مستعد شدن بدن برای ابتلا به بیماری ها موثر است و استفاده از وسایل و ابزارآلات قلیان، افزایش ریسک خطر این بیماری را به همراه دارد.

تمام ویروس‌ها از ویروس‌های معمولی سرماخوردگی تا کرونای جدید، بدن افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهند که در این بین، مصرف کنندگان سیگار و قلیان بیش از سایرین در معرض خطر قرار می گیرند.

در صورتی که فرد مبتلا به کرونا از قلیان که وسیله‌ای عمومی است استفاده کند، ویروس از طریق قطرات تنفسی او به محفظه آب قلیان منتقل شده و زنده می‌ماند و از آنجایی که ویروس‌ها در سرما حفظ می‌شوند، محفظه آب تعبیه شده در قلیان به حفظ ویروس کمک می کند و امکان انتقال ویروس را از فردی به فرد دیگر فراهم می‌کند.

توصیه هایی برای جلوگیری از ابتلای به کرونا از طریق مصرف دخانیات و قلیان
۱: از استعمال دخانیاتی مانند سیگار، قلیان و … برای حفظ سلامت فردی و جلوگیری از تضعیف سیستم ایمنی بدن به صورت جدی خودداری کنید.
۲: از مصرف قلیان، سیگار و سایر دخانیات به صورت مشترک به دلیل احتمال انتقال ویروس کرونا به هم نوعان باید خودداری شود.
۳: از حضور در اماکن مصرف و عرضه دخانیات از جمله قلیان سرا‌ها و اتاقک‌های سیگار که موجب انتقال آلودگی ویروسی می‌شوند، خودداری کنید.

باورهای غلط و حقایق و توصیه های مرتبط با مصرف سیگار در شرایط در شرایط بحران ناشی از همه گیری ویروس کرونا
باور غلط
افراد سیگاری به ویروس کرونا مبتلا نمی شوند.
نیکوتین موجود در سیگار باعث کاهش احتمال ابتلا به ویروس کرونا  می شود

حقیقت ها

افراد سیگاری نه تنها هیچ مصونیتی در مقابل کرونا ندارند بلکه جزء افراد پرخطر محسوب می شوند.

سیگاری‌ها در صورت ابتلا شرایط سخت‌تری خواهند داشت.
براساس نتایج پژوهشی در ووهان چین، افراد سیگاری ۱.۴ برابر بیشتر (از افراد غیرسیگاری) دچار علائم شدید کرونا می‌شوند و ۲.۴ برابر هم بیشتر نیازمند بستری در بخش آی‌سی‌یو شده اند.
احتمال فوت فرد سیگاری بستری شده به خاطر ابتلا به ویروس کرونا در مقایسه با افرادی که غیر سیگاری ۱۴ برابر بیشتر است.

استعمال دخانیات موجب از‌بین‌رفتن بافت‌های ریه و باعث التهاب و کاهش توانایی عملکرد ریه‌ها خواهد شد.

بخش قابل‌توجهی از بیماری‌های زمینه‌ای( از جمله دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی و تنفسی) ناشی از استعمال دخانیات بوده و بنابراین همین موضوع خطر مرگ و بیماری را در بین افراد مصرف‌کننده مواد دخانی و مخدر (تنباکو یا حشیش) تا ۳ برابر افزایش می‌دهد.
یکی از حقایقی که می تواند دلایل مرگ و میر بالاتر مردان نسبت به زنان در اثر ابتلای به ویروس کرونا را توجیه کند این است که مردان نسبت به زنان بیشتر اعتیاد به دخانیات و مواد دیگر دارند.

در عین حال در صورت مصرف دخانیات به صورت گروهی، احتمال انتقال این ویروس به سایر افراد گروه افزایش می‌یابد.

بسته‌های سیگار، از دیگر منتقل کننده‌های مهم آلودگی سطحی ویروس به شمار می روند.

علاوه بر این ته سیگارهایی که معمولا توسط افراد سیگاری در محیط رها می شوند، حاوی قطرات بزاق شخص سیگاری هستند و می توانند موجب شیوع ویروس کرونا و بیماری Covid-19 در محیط های عمومی شوند.

توصیه هایی جهت ترک سیگار و قلیان
یکی از اقداماتی که این روز‌ها برای سلامت ریه‌ها و کاهش ریسک ابتلا به کرونا بسیار به افراد توصیه می‌شود، قطع مصرف سیگار و قلیان است.
استعمال دخانیات جزء عوامل خطر ابتلا به کرونا است. و ترک آن به معنای کم کردن خطر است

ترک کردن سیگار می‌تواند التهاب ریه را کاهش دهد. دومین سود کوتاه مدت ترک سیگار ناشی از کاهش التهاب مداوم در بدن است که می‌تواند شما را مستعد ابتلا به ویروس کرونا کند.

اگر سیگار را ترک کنید، التهاب مزمن بعد از چند هفته از بین می‌رود.

ترک سیگار همچنین می‌تواند مزایای جسمی برای قلب داشته باشد که می‌تواند در جلوگیری از احتمال ایست قلبی کمک کند.

در کنار ترک سیگار شما باید فاصله گیری اجتماعی را رعایت کنید، مرتب دستان خود را بشویید و از لمس صورتتان خودداری کنید، اکنون زمان مراقبت از خود است.

باورهای غلط و حقایق و توصیه های مرتبط با مصرف مواد مخدر از جمله تریاک در شرایط در شرایط بحران ناشی از همه گیری ویروس کرونا
باورهای غلط
* افرادی که تریاک و مشتقات آن را استفاده می‌کنند، تحت هیچ شرایطی کرونا نمی‌گیرند.
* از بین افرادی که تاکنون در جهان به این بیماری مبتلا شده‌اند، هیچکدام معتاد به تریاک نبودند.
واقعیتها
استفاده از مخدر با هدف پیشگیری و درمان بیماری کرونا کاملاً غیر علمی و بی اساس است. مراکز علمی و تحقیقاتی دنیا نیز صراحتاً اعلام کرده‌اند که مصرف موادمخدر یا هرگونه مواد غیرقانونی تأثیری در بهبودی بیماری کرونا یا پیشگیری از ابتلا به آن ندارد.

در همه بیماری‌های عفونی ثابت شده است که احتمال ابتلا به بیماری در مصرف‌کنندگان مواد مخدر بیشتر است.

اینکه گفته می‌شود احتمال ابتلای معتادان به بیماری کرونا کمتر از سایر افراد است غلط بوده زیرا معمولاً این افراد سالها مصرف مواد داشته‌اند، به بیماری‌های همزمان دیگری نظیر بیماریهای داخلی و عفونی مبتلا هستند، رژیم غذایی نادرستی دارند و با توجه به این موارد، مصرف‌کنندگان موادمخدر بیشتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به بیماری کرونا قرار دارند و بیش از سایرین باید اصول بهداشتی را رعایت کنند.

مصرف مواد مخدر، مجاری و سیستم تنفسی را آسیب‌پذیر می‌کند و هرچقدر آسیب بیشتر باشد، ریه فرد بیشتر مستعد ورود و رشد ویروس خواهد بود. برعکس، در افرادی که ریه سالم و با ظرفیتی دارند و هوای سالم استنشاق می‌کنند، آسیب‌پذیری کمتر است و تهویه مناسب باعث دفع میکروب‌ها از ریه می‌شود.
مصرف‌کنندگان تریاک به دلیل تخریب سیستم تنفسی‌شان، مژک‌های این مجاری که باید خلط و ترشحات را دفع کنند، فلج شده و نمی‌توانند ترشحات مذکور را تخلیه کنند و انباشته شدن این ترشحات در ریه باعث افزایش احتمال عفونت می‌شود.
اثرات سوء مواد مخدر، تنها محدود به ریه نمی‌شود. بلکه کبد، کلیه، قلب و عروق، مغز استخوان و سیستم ایمنی را نیز تخریب می‌کند که همه این‌ها باعث آسیب‌پذیری بیشتر معتادان نسبت به افراد سالم می‌شود.
از سوی دیگر، این افراد به دلیل عدم توجه به وضعیت تغذیه ای خود، سیستم ایمنی ضعیف تری دارند. به دلیل ضعف سیستم ایمنی، علائم هشدار دهنده بیماری در بدن مصرف کنندگان مواد مخدر کمتر بروز می کند.

مصرف‌کنندگان مواد مخدر به دلیل آثار مصرف این نوع مواد اگر دچار تب و یا درد شوند، دیرتر از سایر افراد متوجه خواهند شد، این موضوع موجب می شود تا این علائم نیز درک نشود و تشخیص بیماری دیرتر صورت پذیرد.
اپیوئیدها بسیاری از علائم مثل آبریزش بینی یا حتی سرفه ها را کاهش می‌دهند ولی در نهایت با این اثرات کاذب فرد متوجه وخیم‌تر شدن شرایط خود نمی‌شود.

معتادان دسترسی مطلوبی به خدمات بهداشتی و مراقبتی ندارند و در صورتی که به ویروس کرونا مبتلا شوند، میزان مرگ و میر در آنها به مراتب بالاتر از جمعیت عادی خواهد بود.

خطر مهم دیگری که افراد معتاد را تهدید می‌کند افزایش خطر آلودگی این افراد به ویروس کرونا با آلات و ادوات تدخین است.

باورهای غلط و حقایق مرتبط با ابتلای معتادین تزریقی و مصرف کنندگان مواد صنعتی

باورهای غلط
معتادین مزمن تزریقی و مصرف کننده مواد صنعتی در مقابل با ویروس کرونا مقام هستند
معتادین در صورت ابتلا به ویروس کرونا آسیبی نمی بینند

حقیقت ها

در افرادی که چندین نوع موادمخدر را با هم مصرف می‌کنند، عوارض مختلف از جمله ضعف سیستم ایمنی بدن کاملاً مشهود است و این افراد بیشتر مستعد ابتلا به انواع بیماری‌های ویروسی، عفونی و از جمله کرونا هستند.
از آنجایی که مصرف کنندگان مواد اعتیادآور و موادهای توهم‌زا نمی‌توانند تصمیم‌گیری درستی داشته باشند و بر روی انجام فعالیت‌هایی مانند رعایت بهداشت خود توجه کنند لذا بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

با توجه به اینکه مواد اعتیادآور باعث نقص در سیستم ایمنی افراد می‌شوند، مصرف کنندگان تزریقی مواد نیز نسبت به سایر افراد در وضعیت خطرناک‌تری پیرامون ابتلا به عفونت‌های مختلف هستند.

مصرف شیشه باعث آسیب ریوی قابل توجهی می‌شود زیرا به شدت به بافت ریوی متصل می‌شود. در صورت استفاده از این مواد احتمال ابتلای فرد به ویروس کرونا افزایش می‌یابد.

توصیه هایی به خانواده‌های دارای فرد «معتاد» برای پیشگیری از ابتلا به کرونا

به دلیل ارتباطات فرد معتاد برای تامین مواد مخدر و مصرف آن در جمع دوستان و عدم رعایت نکات بهداشتی، نه تنها فرد معتاد بلکه خانواده او نیز بیشتر در معرض ابتلا به ویروس کرونا قرار دارند.

به دلیل ارتباطاتی که معتادان با یکدیگر دارند و از آنجایی که اغلب نکات بهداشتی در آنها رعایت نمی‌شود، حتی اگر به دلیل مصرف مواد مخدر علائم ویروس کرونا در آنها پنهان باشد، آنها می‌توانند ناقل کرونا باشند و در این شرایط خانواده‌های آنها بسیار بیشتر در معرض ابتلاء قرار دارند.

معتادان در شرایط امروز شیوع کرونا، نیاز به دگرمراقبتی دارند، در واقع مصرف مواد مخدر آنچنان به بخشی از وجود روانی و جسمی آنها تبدیل شده که مهمترین اولویت زندگی‌شان تامین مواد و مصرف آن است، بنابراین نقش خانواده جهت کمک به او در پیشگیری از کرونا بسیار مهم می‌شود.

خانواده می‌تواند با رعایت دقیق موارد بهداشتی و پیشگیرانه، فرد معتاد را نسبت به شدت خطر ویروس کرونا و شیوع و انتقال آن آگاه کند.

از خانواده‌ها درخواست می‌شود اگر فرد معتادی در خانواده خود دارند، شرایط ماندن او در خانه را فراهم کنند، نکات بهداشتی و پیشگیرانه از کرونا را به او آموزش دهند، امنیت روانی و استرس فرد معتاد را مدیریت و برای او آرامشی ایجاد کنند تا به طور موقت محیط‌های آلوده‌ای که قبلا در آنها در رفت و آمد بود را کوتاه و یا قطع کند.